Na meer dan negen decennia is de streek rond het Belgische Ieper een soort van herinneringsfabriek voor de gesneuvelden van de Eerste Wereldoorlog. Ik ben er op bezoek met F.

Ik probeer te herdenken, met wisselend succes.

De Ieperse Menin Gate, voor honderdduizenden jongens en mannen de poort naar de hel, is door de winnende kant herbouwd tot een triomfboog ter ere van de zelfopoffering. De pracht en praal bijten in mijn boek met de zinloosheid van de Eerste Wereldoorlog. La condition humaine; we maken van de meest onnodige doden helden.

Later ligt de morgen in stroken zon op een totaal ander monument. Langemark, de begraafplaats voor Duitse gevallenen. Hier heerst verlorenheid. Onder de struiken liggen 25.000 Heinzen, Friedrichs en Karls in een massagraf. Hier raakt me de dood, hier lukt het me stil te zijn.

Ik duik achter mijn camera; ik maak foto’s.